home | stories | about | pronunciation | who made this?

Guwaabal 5 Gumbulgaban / The Bustard (plains turkey)

Winangala! Listen to the story continuously in Yuwaalaraay by clicking on the loudspeaker symbol (left).

Note that the sound file is verylarge (100Kb) and may take some time to download.

Alternatively, listen to the story in parts by clicking the 'play' button in the column below.
  Like to know more?
Visit Version 2 to see the story presented sentence by sentence and translated into English. There is also an 'interlinear' translation which shows Yuwaalaraay word-building, verb tenses and suffixes.
Go to the Notes page to find out the background to the story, which is taken from a written version recorded around the year 1900.

Dhinawan bulaarnha Gumbulgaban
Dhinawan burrul dhigayaa gigilanhi. Nhamanha burrul dhuurranmay. Gumbulgaban buul warranhi. Gumbulgaban ngambaadhi burrul buul warranhi dhinawan ngambaadhi. Baayan nguu ngarraldandaay ganunga baraylandaay ngarribaa, barraay banagaylandaay. Gumbulgabandu winangaylanhi dhirrawan.gaan-nha gigilanhi, dhinawandu bungun nguungu biiwanmaldandaay.
Gumbulgabandu winangaylanhi: gulaarr ngayanga guwaali dhinawan gimbila: "Waal nginda dhuurranmay gigilaygu."
Baayan nguu winanganhi bungun garraygu, waalnha baraylaygu. "Waalbadhaay ngaya burrul gigilanha bumaligunha. Ngayabadhaaynga wagi guwaali: Maayrr ngay bungun gigilandaay."
Yilaa nguu ngarray dhinawan 'naawaandaay. Gumbulgaban yilawanhi, bungun nguu wuunhi, nguwalay baayan ngarranhi banya[?] duul. Baayan bulaarrnha guwaalaylanhi:
Gumbulgabandu guwaay:
"Minyagu nginda waal bungundhalibaa gigilanha? Ganunga dhigayaa baraylanha. Waal bungunnginda dhuurranmay. Maayrr ngay bungun gigilanha. Ganugu nganhalaa dhuurranmay gimbili."
Dhinawandu guwaay: "Giirr nginda bungunbiyaay."
[Gumbulgaban:] "Waal".
'Naanhi dhinawan nguungu guliiya. Baayan bulaarrnha badhanha ginyi. "Bungunbadhaay ngali garray; waal gumbulgaban dhuurranmay gigi."
Dhinawandu gunidjayu guwaay guliirr nguungu bungun garraligu gambugu. Baayan nguu gayadha nguungu bungun garray. Baayannha banagawuwinyi gumbulgabanda.
Dhinawandu guwaay gumbulgabanda: "Bungun ngaya garray."
Gumbulgaban gindamanhi, baanhi, banaganhi dhirra ginyi nhamanha. Bungun biiwanmay, baayan nguu guwaay dhinawan: "Dhanggiway nginunha ngaya; badjinduul bungun. Maayrrbuu ngaya ngay bungun garraldanha. Wamba nginda badjinduul bungun."
Dhinawan banaganhi bumaligu gumbulgaban, baayan gumbulgaban baranhi. Ngarragaadhuul, maayrrngay bungun.
Baayan dhinawan yiilinha ginyi, yanaanhi. "Yilaa ngayanga nginunha gulaarraa gimbili." Yilaalanha nguu winanganhi. Baayan nguu dhurrinbay birraliigal; bulaarryiyal ngadaa nguu way. Burrulaa binamayaaga way.
Baayannga murriladhaay gaarrimaygu nguungu bulaarr nguu gaawaanhi. Baayannga wagigu 'naanhi. Gumbulgabandu birraliigalgu wuudhandaay ganungu gaawil
Baayan bulaarrnga guwaalanhi. Dhinawandu guwaay gumbulgabanda. "Minyagu nginda burrulaa birraliigal gaagilanha?. Waal nginda burrulaagu gaawil wuudhay. Dhagil nginda bulaarryiyal gaagilay; baayan bulaarrnha burrul gigi; waal nginda burrulaagu gulunmalday."
Gumbulgabanbadhaay winanganhi. "Gulaarr ngaya ngay birraliigal burrul yalagiirray dhinawan? Bulaarryiyal ngay gigilandaay, yaama bulaarrnha burrul gigi yalagiirray dhinawan." Winanganhi nguu dhanggiway. Baayan nguu ngarray dhinawan, ngarray nguu burrul.
Baayan nguu guwaay: "Bumali ngaya ganunga, bulaarryiyal ngaya garrawalday. Dhinawan waal dhuurranmay gigilay wagigu. Gumbulgaban-yiyal gigilay dhuurranmay. Gumbulgaban burrul gigi yalagiirray dhinawan, bungun ganugu garrawalday.
Baayan nguu bumay ganunga birraliigal, bulaarryiyal nguu garraway. Baayannga dharrawuluwinyi nhamanga dhinawandu dhaldandaaygu.
Dhinawandu gagay: "Minyaaya nginu birraliigal?"
[Gumbulgaban:] "Ganunga ngaya bumay. Bulaarryiyal gaagilanha?"
[Dhinawan:] "Walandu yuulu nginda bumay. Burrulaa ngay birraliigal, gulunmaldanha ngaya ganunga. Burrulaa ganunga. Ngarrala ngawil dhuwayu bulubanhi. Ngarrala bunbun. Nhama ngaya bayamaldanha ngay birraliigalgu. Bulaarryiyal nginu birraliigaali. Burrulaabala ngay. Ngaya dhaay gaagi nginunda ngarranmaligu."
Dhinawan banaganhi binamayaagu, ngayrr nguu dhurrinbandaaygu birraliigal. Baayan nhamanha dharrawuluwinyi, dhirrabil ginyi nguu bubudhala, guwaaldandaay "buum, buum". Birraliigal nguungu banagaylandaay, biwiirrir ngarrawaandaay, wiiliirr wiilawaanhi, dhurrandaay, baayannha yiili ngarranhi.
Baayan nguu guwaay. "Giirruu ngaya nginunha guwaay. Ganunga ngaya ngay birraliigal garrawaldanha. Ngarrala nhamanga. Nginu ngarragaa birraliigal. Bumay nginda nginu birraliigal. Nginda nganha dhanggimay. Dhagil ngayalaa yanaaylay ngaya bungunnginda, ngindabala bulaarryiyal birraliigaali gaagilay. Garrawalday nginu bungun, ngayalaa giirruu garrawalday ngay birraliigal."